Γράφει η Κέλυ Τσιφτιδέλη Κονιανού
Η ΕΚΛΟΓΙΚΗ ΑΠΟΧΗ ΕΙΝΑΙ «ΣΤΕΙΡΑ». Η ΨΗΦΟΣ ΕΙΝΑΙ «ΓΟΝΙΜΗ»
Η συμμετοχή στις εκλογικές διαδικασίες αποτελεί δικαίωμα αλλά όχι υποχρέωση, μια και επαφίεται στην ελεύθερη βούληση των πολιτών να προσέλθουν στις κάλπες. Αυτομάτως, η αποχή από τις εκλογές θεωρείται συνταγματικά ορθή και θεμιτή. Ομως, εδώ υφίσταται ένα παράδοξο. Ετυμολογικά η λέξη «αποχή» συνεπάγεται τη μη συμμετοχή σε κάποια διαδικασία, την απραξία.
Από την άλλη μεριά, το πολίτευμά μας καλείται «δημοκρατία» (δήμος+κρατώ), δηλαδή ο λαός εξουσιάζει και αποφασίζει, αυτός αναδεικνύει κυβερνήσειςκαι αυτός τις παύει , αυτός μπορεί να καθορίσει το πολιτικό του μέλλον. Η απραξία επομένως στον ορισμό της δημοκρατίας δεν έχει καμία θέση. Η αποχή λοιπόν από τις κάλπες αποτελεί μια έκφραση ιδιώτευσης που απομακρύνει το άτομο από τις συμμετοχικές δημοκρατικές διαδικασίες και δεν προάγει την κοινωνική ευταξία και συνοχή.
Το φαινόμενο αυτό αποτελεί απόρροια διαφορετικών αντιλήψεων, απόψεων και συμπεριφορών. Από τη μια μεριά μπορεί να εκφράζει συνειδητή απόφαση ορμώμενη από έντονο προβληματισμό και κριτική του συστήματος, εμπεριέχοντας συναισθήματα απογοήτευσης, αγανάκτησης, θυμού, αδικίας, αποστροφής προς την πολιτική, τους φορείς και τους εκπροσώπους της. Ωστόσο από την άλλη μεριά, μπορεί να προκύπτει από αδιαφορία για την πολιτική πορεία της χώρας, έναν ωχαδερφισμό για τα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα ή από αντιδραστικές συμπεριφορές λόγω άγνοιας ή φανατισμού.
Μια αιτία δυσαρέσκειας που μπορεί να οδηγήσει στην αποχή των πολιτών από τις εκλογές αποτελεί η πεποίθησή τους ότι οι πολιτικές αποφάσεις είναι ευμετάβλητες, απρόβλεπτες και χωρίς ξεκάθαρους στόχους κλονίζοντας την εμπιστοσύνη τους προς τα πολιτικά πρόσωπα. Μέσα σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας, ο πολίτης αισθάνεται ανίσχυρος να επηρεάσει τις πολιτικές επιλογές θεωρώντας ότι το αποτέλεσμα είναι προδιαγεγραμμένο. Συνήθως, αυτή η συμπεριφορά χαρακτηρίζει έναν πολίτη με ορθολογική συμπεριφορά που όντας προβληματισμένος μέσα σε ένα κλίμα οικονομικής δυσπραγίας, απαξίωσης πολιτικών θεσμών και προσώπων, αντιδρά με μια συνειδητή αποχή (συνειδητή όχι συνειδητοποιημένη). Υπάρχουν όμως κι οι περιπτώσεις πολιτών που είτε από παντελή αδιαφορία απέναντι στο πολιτικό γίγνεσθαι είτε από αντιδραστική συμπεριφορά δεν επιθυμούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα.
Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν κι οι πολίτες που λειτουργούν αμιγώς ατομοκεντρικά και εκδικητικά απέχοντας από τις εκλογές επειδή δεν πρόκειται να εξυπηρετηθούν προσωπικά τους οφέλη, χαρακτηριστικό στοιχείο ενός πελατειακού κράτους.
Οποιο κι αν είναι το αίτιο της εκλογικής αποχής, το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Η νομιμοποίηση της εκάστοτε εξουσίας γίνεται σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκής και κατ’ επέκταση απονομιμοποιείται το ίδιο το αποτέλεσμα των εκλογών μια και δεν υπάρχει αντικειμενική εκπροσώπηση των πολιτών. Εξάλλου, αν ληφθεί υπόψη η ετυμολογική έννοια της δημοκρατίας, τότε το ενδιαφέρον πρέπει να εστιάζεται όχι μόνο στο ποσοστό που έλαβε κάποιος συγκεκριμένος συνδυασμός, αλλά και στο ποσοστό συμμετοχής των πολιτών στις εκλογές.
Η απαξίωση και η αποδόμηση της ψήφου υποβιβάζουν την ορθή κρίση του πολίτη και την επιδίωξη του κοινού συμφέροντος. Οταν ένας πολίτης αποφασίζει να απέχει από την εκλογική διαδικασία, θα πρέπει να κατανοήσει ότι με αυτή του την επιλογή δεν εκπροσωπεί μόνο τον εαυτό του αλλά και το σύνολο των συνανθρώπων του, ότι καθορίζει όχι μόνο την τύχη του αλλά και την τύχη όλης της κοινωνίας, ότι δεν ψηφίζει πρόσωπα αλλά παίρνει αποφάσεις.
Ασκεί με άλλα λόγια μια πολύτιμη εξουσία και δεν δικαιούται να την παραχωρήσει στην απραξία, απαξιώνοντας και υπονομεύοντάς την. Αντιθέτως, πρέπει να εκμεταλλευτεί τη δυναμική του συγκεκριμένου δημοκρατικού δικαιώματος, το οποίο δύναται να καθιερώσει και να παγιοποιήσει κυβερνήσεις, να καταλύσει εξουσίες , να αναπλάσει πολιτικές καταστάσεις και να οδηγήσει ακόμα και στη μεγάλη ανατροπή.
Το φαινόμενο, λοιπόν, της αποχής από κάθε είδους εκλογική διαδικασία (προεδρικές, βουλευτικές, περιφερειακές, δημοτικές εκλογές, ευρωεκλογές, δημοψηφίσματα) δεν είναι υγιές ούτε αμελητέο. Αποτελεί μια έκφραση ιδιώτευσης που πηγάζει από την ανικανότητα και δυστοκία του πολιτικού συστήματος να εναρμονιστεί με τις ανάγκες των πολιτών και να αμβλύνει την καχυποψία που επικρατεί γύρω από τις προθέσεις και τα κίνητρα των πολιτικών προσώπων. Αυτή η νοοτροπία φθείρει το μοντέλο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, υποβαθμίζει τον ευγενή πολιτικό ανταγωνισμό, καθιστά επισφαλή την οποιαδήποτε κυριαρχία και διαβρώνει το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων.
Για να καταπολεμηθούν οι παραπάνω παθογένειες του πολιτικού συστήματος χρειάζεται η αύξηση της ενεργής συμμετοχής των πολιτών που θα λειτουργεί σα μοχλός πίεσης για τη διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής κουλτούρας με γνώμονα το κοινό συμφέρον. Ο ενεργός ρόλος του πολίτη επομένως δε θα πρέπει να περιορίζεται μόνο στη συμμετοχή του στην εκλογική διαδικασία αλλά και στα κοινά. Κάποιος θεωρείται πολίτης και λογίζεται οργανικό μέλος μιας κοινωνίας όταν τα ενδιαφέροντά του δε στρέφονται αποκλειστικά γύρω από το ατομικό του συμφέρον, αλλά επεκτείνονται ευρύτερα μέσα στην κοινωνία. Η ενεργή παρέμβασή του σε εθελοντικές πολιτικές ή κοινωνικές δράσεις, η έμπρακτη συμπεριφορά του που θα βασίζεται στην ορθολογική σκέψη με στόχο το κοινό συμφέρον και όχι σε φανατισμό ή άγνοια, μπορούν να δράσουν καταλυτικά στην πορεία της πολιτικής σκηνής και κατ’ επέκταση στην ευημερία της κοινωνίας.
Η σύγχρονη κοινωνία περνάει μεγάλη κρίση απαξιώνοντας το πολιτικό σύστημα μια και δεν της προσφέρει λύσεις, δε δημιουργεί ελπίδες και προσδοκίες για ένα μέλλον όπου η ανομία θα είναι η εξαίρεση και όχι ο κανόνας όπως ισχύει σήμερα. Η απαξίωση του ρόλου του πολίτη από το ίδιο το άτομο οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο ανακυκλώνοντας την ίδια σαθρή πολιτική, παγιώνοντας ήδη δοκιμασμένες και αποτυχημένες πρακτικές, ενδυναμώνοντας παράλληλα τον ρόλο των πολιτικών προσώπων που συντηρούν ή εντείνουν την κρίση.
Προκειμένου λοιπόν, η δημοκρατία να ευδοκιμήσει και να αποφέρει καρπούς ευημερίας στην κοινωνία αποφεύγοντας κρίσεις που κλονίζουν τα θεμέλια της, προϋποθέτει πράξεις κι όχι οποιαδήποτε μορφή αποχής. Εν κατακλείδι, απαιτεί τον ενεργό ρόλο του πολίτη όχι μόνο μέσα από τη συμμετοχή του στις εκλογικές διαδικασίες αλλά και μέσα από την ουσιαστική ενασχόλησή του με τα κοινά.
