Η Ελλάδα βαδίζει στο μονοπάτι του 20ου αιώνα, προσπαθώντας να ανασυνταχτεί, την ώρα που πολλά σημεία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ταράσσονται κυρίως λόγω αντιδράσεων κατά των εθνικιστικών τάσεων των Νεοτούρκων. Η Κρήτη αντιδρά λόγω της αποστολής μουσουλμάνων δικαστών, ενώ η Δωδεκάνησος λόγω της κατάργησης ορισμένων προνομίων.
Παράλληλα, η Ιταλία μέσα σε μια φρενίτιδα αναβίωσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας καταλαμβάνει τη Λιβύη και κάνοντας το Αιγαίο θέατρο πολέμου, κατακτά τα τουρκοκρατούμενα Δωδεκάνησα, τα οποία κρατά στην κυριότητά της, παρά την υπόσχεση του Ιταλού πρωθυπουργού Giolitti περί εκκένωσης των Δωδεκανήσων μετά την αποχώρηση των Τουρκικών στρατευμάτων από τη Λιβύη.
Τα Βαλκάνια βρίσκονται σε πολεμικό αναβρασμό και η Ελλάδα πρέπει να κάνει τη δική της κίνηση. Το Παρίσι και η Αθήνα φοβούνται – όχι άνευ τεκμηρίων όπως φαίνεται από την έκθεση της 16/02/1912 του πρεσβευτή της Βιέννης στην Αθήνα – την κάθοδο της Αυστροουγγαρίας στην Αλβανία με απώτερο στόχο τη Θεσσαλονίκη. Ο Φεβρουάριος του 1912 είναι καθοριστικός, καθώς υπογράφεται η συνθήκη της 22ας Φεβρουαρίου 1912, όπου καθορίζεται κοινό μέτωπο μεταξύ Σερβίας-Βουλγαρίας απέναντι στην Τουρκία και διανομή των εδαφών της ευρωπαϊκής Τουρκίας.
Παράλληλα, ο πρωθυπουργός Βενιζέλος υπογράφει τριετή συμμαχία μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας τον Μάιο του 1912 απέναντι στην Τουρκία, χωρίς ωστόσο να γίνεται αναφορά σε διανομή εδαφών. Στη συμμαχία προσχωρεί και το Μαυροβούνιο που ξεκινά πρώτο τις εχθροπραξίες εναντίον των Τούρκων στις 26 Σεπτεμβρίου 1912.
Όπως είναι γνωστό, ο ελληνικός στρατός, με επικεφαλής τον διάδοχο Κωνσταντίνο ως αρχιστράτηγο προελαύνει προς τη Μακεδονία. Στο διάβα του οι νίκες έρχονται η μια μετά την άλλη. Στις 25 Οκτωβρίου ο βασιλιάς Κωνσταντίνος φθάνει με την εμπροσθοφυλακή του ελληνικού στρατού προ των πυλών της Θεσσαλονίκης.
Όπως είναι γνωστό, η αρχική σκέψη του Κωνσταντίνου ήταν να προελαύσει προς τον Βορρά. Ωστόσο, τόσο ο πατέρας του Γεώργιος Α’ και, κυρίως, ο Βενιζέλος τον πίεζαν να καταλάβει πρώτα τη Θεσσαλονίκη. Έτσι, ο Βενιζέλος την 12η Οκτωβρίου αποστέλλει επείγον τηλεγράφημα στο Γενικό Επιτελείο και τον Κωνσταντίνο, λέγοντας:
“Salonique à tout prix!”
Ο Κωνσταντίνος δεν είχε επιλογή, οπότε αναγκάζεται να υποκύψει στις πιέσεις και αιφνιδιάζει τον διοικητή του Γ’ Τουρκικού Σώματος Χασάν Ταξίν Πασά που του παραδίδει τη Θεσσαλονίκη. Καθώς αντιλήφθηκε ότι η παράδοση ήταν μονόδρομος, ο Ταξίν Πασάς ζήτησε μια έντιμη συμφωνία.
Η πρόταση του βασιλιά ήταν η μεταφορά του στρατού στη Μικρά Ασία με δαπάνες της ελληνικής κυβέρνησης. Ο Ταξίν Πασάς δέχθηκε τους όρους της συμφωνίας και έτσι υπεγράφη το πρωτόκολλο παράδοσης στο Διοικητήριο της Θεσσαλονίκης.
Τις επόμενες μέρες η εποποιία του Ελληνικού στρατού συνεχίστηκε με την απελευθέρωση των Ιωαννίνων και την κυριαρχία του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο με την πανηγυρική απελευθέρωση των νήσων Θάσου, Χίου, Λήμνου, Σάμου, Μυτιλήνης ενώ ο στόλος μας εγκλωβίζει τον εχθρικό στόλο στα Δαρδανέλια. Με δύο νικηφόρες ναυμαχίες, της Έλλης και της Λήμνου, ο ελληνικός στόλος ματαιώνει κάθε προσπάθεια εξόδου του εχθρικού στρατού.
Η Ελλάδα μεγαλώνει αλλά θα χρειαστεί να υποφέρει άλλον έναν μεγάλο πόλεμο για να αποκτήσει τα τελικά της σύνορα στις 27 Ιουνίου 1946 με τη Συνθήκη των Παρισίων και την απόφαση προσάρτησης των Δωδεκανήσων στη μητέρα Ελλάδα.
Λία Τσεκούρα,
Υπεύθυνη πολιτιστικών θεμάτων.