Από το Θεατρικό Εργαστήρι POCKEtFLAT, της Στέλλας Μαρή – Γράφει η Λία Τσεκούρα
Σαν έτοιμη από καιρό, σαν θαρραλέα, η Στέλλα Μαρή σκηνοθετεί και παρουσιάζει μια ιδιότυπη, εναλλακτική σύνθεση με κείμενα από τον αισχυλικό Προμηθέα Δεσμώτη, τις Βάκχες του Ευριπίδη και σπαράγματα από του Κρήτες του ιδίου. Η ιδιαίτερη αυτή σύνθεση συμπληρώνεται με παράθεση αποσπασμάτων από το Περί του Τραγικού του Χρήστου Μαλεβίτση και φράσεις των σπουδαστών που προβάλλουν προσωπικές αναφορές σχετικά με το «για μένα ο Προμηθέας είναι».
Το δρώμενο παρουσιάζεται ως μια σύνθεση επαγγελματικής αρτιότητας, που μελετά με σεβασμό, εντιμότητα, σεμνότητα και ευφάνταστο μεγαλείο την αθηναϊκή τραγωδία. Η σύνθεση παρουσιάστηκε από τη θεατρική ομάδα της Στέλλας Μαρή στον χώρο του Θεατρικού Εργαστηρίου POCKEtFLAT, έναν χώρο που αποπνέει δέος και αύρα θεατρική.
Αν πράγματι το θέατρο είναι μια ολόκληρη ζωή που ανασαλεύει, δέρνεται και βασανίζεται πάνω σε ένα σανίδι, οδεύοντας προς μια αβέβαιη κάθαρση, η αθηναϊκή τραγωδία συνιστά το είναι εκείνης της αιματοβαμμένης πορείας προς την αυτεπίγνωση, την κάθαρση, τη λύσιν∙ υπάρχει δηλαδή στον δομικό ιστό της τραγωδίας ένα νοηματικό αισθητήριο που λειτουργεί ενεργοποιώντας την εσωτερική εκείνη βιωματική, παθιασμένη και αδήριτα ανακλαστική επικοινωνία του ανθρώπου με το αρχέτυπό του.
Το αρχετυπικό είναι του Προμηθέα, αποτελεί εκείνο το εννοιολογικό δίχτυ, όπου πάνω του συνυφαίνονται αριστοτεχνικά, όψεις, απόψεις, έννοιες, αξιακά πρότυπα, η οδύνη και η εσωτερική Ανάγκη του Τιτάνα Προμηθέα, που κάνει το αδύνατο δυνατό αλλά με τίμημα μια μοίρα αδυσώπητη∙ μια μοίρα που ορίζει θεούς κι ανθρώπους και τιμωρεί την ύβρη, εκείνη την καταχθόνια ανάγκη υπέρβασης των προσωπικών ορίων.
Άλλη μια ύβρη συναντούμε στις Βακχες∙ μια ύβρη που επικοινωνεί με την προμηθεϊκή ύβρη, με την έννοια της θεϊκής αμφισβήτησης και της βίαιης, θεϊκής τιμωρίας. Ο Ευριπίδης διαταράσσει την ισορροπία μεταξύ λογικής και παράνοιας, λόγου κι ενστίκτου, σε ένα οδυνηρά διχαστικό, ενίοτε ηδονιστικό, ανασάλεμα της ανθρώπινης φύσης. Παράλληλα, λαμβάνοντας υπ΄όψιν και τον φροϋδικό συσχετισμό μεταξύ Σταύρωσης και διονυσιακών τελετών διευρύνουμε τον δίαυλο επικοινωνίας των σημασιών, ενώ παράλληλα αγγίζουμε και τον Προμηθέα με μια οιονεί ανεπαίσθητη χριστιανική οπτική, το μαρτύριο ενός Θεανθρώπου.
Τα σπαράγματα από το έργο Κρήτες του Ευριπίδη μας μιλούν για μία τρίτη ύβρη, εκείνη του Μίνωα, που θεώρησε εαυτόν ως τον εκλεκτό θεών κι ανθρώπων. Η τιμωρία των θεών πέφτει πάνω του με τη μορφή ονείδους, ενώ μέσα από την τιμωρία ο Μίνωας, όπως μας αφήνει το κείμενο να αντιληφθούμε, αποκαθαίρεται και κυβερνά την Κρήτη με σύνεση και σωφροσύνη.
Όσο μεγαλόπρεπα κι αν φαίνονται, τόσο πιο κοινά, ανθρώπινα και οικεία βιώνονται∙ τρεις τραγωδίες, τρεις ύβρεις, θεοί και άνθρωποι που βιώνουν τα ίδια συναισθήματα, εγκλωβίζονται τραγικά σε μια ανυπέρβλητη σιωπή. Είναι εκείνη η σιωπή που υποθάλπει οδύνη κι όλεθρο και μετουσιώνεται μέσα από την βαθιά κατανυκτική σκηνοθετική ματιά της Στέλλας Μαρή.
Η σκηνοθέτης μας εισάγει σε ένα σκηνικό προμηθεϊκής ματαιότητας, καθιστώντας φαντασιακά απτή την καθήλωση του θεού στην ερημιά του ανθρώπου, τονίζοντας έτσι την εξωανθρώπινη αχλή του Αισχυλικού Προμηθέα που υποφέρει εκεί, στα σύνορα του κόσμου. Παράλληλα η οπτική της μας καθιστά κοινωνούς ενός διαλεκτικού οράματος που λειτουργεί κατανυκτικά μέσα από μια σιωπή που συγκλονίζει την ατμόσφαιρα ήδη από την αρχή του δρώμενου.
Η Στέλλα Μαρή δημιουργεί ένα συμβολιστικό υφάδι, όπου η σιωπή ανασαίνει με έναν ακατάληπτο λόγο, σε ένα εκστατικό φτεροκόπημα του εαυτού που αναζητά να υπερβεί το είναι. Ήδη η οργή της Πασιφάης από τους Κρήτες πλημμυρίζει τον χώρο και προβάλλεται σε μια μάχη κι έναν κύκλο αναμέτρησης για να κυριαρχήσει ο λόγος πάνω στην οργή και την ύβρη, εκείνη τη μαιναδική, θα έλεγε κανείς, επιθυμία παράβασης των ορίων.
Τα έξη πρόσωπα της δημιουργού Στέλλας Μαρή κινούνται είτε μεμονωμένα, ως πρωταγωνιστές, ως θιασάρχες σε έναν φαντασιακό διθύραμβο, είτε ως χορός, σε μια αλλόκοτη, συγχρονισμένη, κραυγή που ματώνει, διεκδικεί, υποφέρει και δράττει, τελικά, τη σημασιολογική πνοή ενός κόσμου τραγικού και συνάμα λυσσαλέα ανθρώπινου.
Αυτός ο τραγικός κόσμος περιδινείται γύρω από μονολόγους των τριών τραγωδιών που απαγγέλλονται από τα έξη πρόσωπα και συνιστούν μια καταβύθιση σε ένα ολέθριο είναι∙ ένα ολέθριο είναι που αναζητά την κάθαρση, η οποία θα του επιτρέψει να κατευνάσει τη διάπυρη οργή της ύπαρξής του.
Αυτή η πάλη είναι μια αίσθηση που ακουμπά ως υπόγεια μέθεξη το κοινό, καθώς η χρήση μάσκας αντί να λειτουργήσει αποτρεπτικά, στην ουσία γίνεται φορέας του είναι όλων ημών, σε μια μυστικιστική επικοινωνία σημασιών και συναισθημάτων, καθώς τα πρόσωπα εκφράζουν τις δικές μας μύχιες ανάσες.
Είναι εκείνη η στιγμή που εικονοποιείται η αριστοτελική άποψη ότι η πλοκή της τραγωδίας πρέπει να είναι έτσι οργανωμένη ώστε να νιώθουμε φόβο κι έλεος ακόμη κι αν απλώς ακούμε τα διαδραματιζόμενα, χωρίς να τα βλέπουμε. Ο Προμηθέας συνομιλεί τραγικά με τις Βάκχες, μέσα από κοφτές ανάσες, απόκοσμους φωτεινούς μετασχηματισμούς και μάσκες με ίχνη τραγικά γκροτέσκας φαντασίας, καθώς η ατμόσφαιρα πλημμυρίζει από μυθικές πνοές και παρουσίες σε έναν μαιναδικό αλλά κατανυκτικό χορό∙ το Κράτος επιβάλλει στον Ήφαιστο τη θεϊκή διαταγή για την καθήλωση του Προμηθέα, ο Ήφαιστος διστάζει και πάνω σε αυτό το δίλημμα περιπλέκεται μια ολέθρια θεϊκή ένταση, σε μια εκπληκτική ερμηνεία των δύο ρόλων από ένα πρόσωπο που αλλάζει αριστοτεχνικά συναισθήματα και απόψεις.
Σταδιακά, επέρχεται η απαντοχή της κάθαρσης μέσα από την όλη αναπαράσταση του δρώμενου∙ τα μαύρα κοστούμια, τις επιβλητικές κινήσεις του κορμιού, τα σχήματα που διαγράφουν τα σώματα πάνω στο πάτωμα – ειδικά το σχήμα του σταυρού είναι εξαίρετα δυνατό συνειρμικά και σημασιολογικά, καθώς όλοι αναζητούμε την κάθαρση, τη λύτρωση μέσα από αρχετυπικές θεϊκές ουσίες και παρουσίες.
Ο Προμηθέας δρα συνειδητά. Ο Δίας, ο θεός τιμωρός προάγει το υποκειμενικό δίκαιο, αλλά τελικά λυτρώνει τον Προμηθέα. Ο Προμηθέας δεν είναι εγκλωβισμένος στο χρόνο, αλλά στην ανάγκη, γνωρίζει όμως την προκαθορισμένη μοίρα του, σε αντίθεση με τους θνητούς, άρα, διαπράττει συνειδητά την ύβρη και γνωρίζει ότι θα λυτρωθεί μέσα από το πάθος. Άλλωστε, η θεοδικία, όπως παρουσιάζεται στην Αθηναϊκή τραγωδία οδηγεί τον άνθρωπο στην γνώση του Νόμου.
Παράλληλα, η σκηνοθέτης μας οδηγεί άμεσα και σαφώς μπροστά σε μια αυτεπίγνωση, όπως γίνεται σε κάθε μεθεκτική διείσδυση στο καθολικόν της ανθρώπινης ψυχής και ύπαρξης∙ ανιχνεύουμε εκείνον τον Προμηθέα που κρύβουμε στα αόρατα τείχη μας μέσα από τις φράσεις “για μένα ο Προμηθέας είναι” που εκφράζουν τη θέση του κάθε μέλους της θεατρικής ομάδας.
Ο δικός μας Προμηθέας είναι η κάθε μας μικρή ή μεγάλη αυθυπέρβαση, η οδύνη να ξεσκίσει κανείς τις σάρκες του και μέσα από το αέναο ουρλιαχτό του να αναγεννηθεί. Ίσως αυτή είναι και η δύναμη που κατά τον Μαλεβίτση κάνει τον άνθρωπο να υπερβεί το τραγικό και συνάμα τη συνειδητοποίηση αυτού που ορίζεται ως αίσημον ήμαρ, που μέσα του φωλιάζει όλη η τραγικότητά της ύπαρξής του.
Θα έκλαιγες αν ψηλαφούσες… – Ικέτιδες Αισχύλου.
Ταυτότητα του δρώμενου:
Ακούγονται κείμενα από:
«Προμηθέας» του Αισχύλου
«Βάκχες» του Ευριπίδη
«Κρήτες» του Ευριπίδη
«Περί του τραγικού» του Χρ. Μαλεβίτση
Τα κείμενα «για μένα ο Προμηθέας είναι…» έγραψαν οι σπουδαστές του Εργαστηρίου που μετέχουν στο δρώμενο.
Σύνθεση, Σκηνοθεσία και Διδασκαλία: Στέλλα Μαρή
Ερμηνεύουν οι σπουδαστές του Εργαστηρίου (με αλφαβητική σειρά):
Ελίνα Γεωργίλη, Ειρήνη Γκολέμη, Μαριαλένα Διαμαντή, Ιωσηφίνα Κοσμά, Πόλα Πολλάλη, Ιωάννα Οικονόμου
https://www.facebook.com/%CE%98%CE%B5%CE%B1%CF%84%CF%81%CE…/
Θεατρικό Εργαστήρι POCKEtFLAT, της Στέλλας Μαρή.
Πατησίων 299 (πλησίον στάσης λεωφορείου «Άγιος Λουκάς» και σταθμού του ΗΣΑΠ « Αγ. Ελευθέριος»), 5ος όροφος