Ο “Κλεισθένης” βρίσκεται προ των πυλών και ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών & Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Κώστας Πουλάκης σε μια αποκλειστική συνέντευξη στο OTAVOICE και στον Γρηγόρη Ραχωβίτσα, δίνει απαντήσεις σε καίρια ζητήματα που αφορούν σε αυτήν την θεσμική αλλαγή στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Στους ρυθμούς του “Κλεισθένη” ζει η Ελλάδα εδώ και μερικούς μήνες. Αναφερόμαστε φυσικά στον διάδοχο του σχεδίου “Καλλικράτης” με βασική φιλοσοφία την μείωση της θητείας από πενταετία στη τετραετία και την υιοθέτηση της απλής αναλογικής.
Δεν άργησαν όμως να ξεσπάσουν αντιδράσεις με αφορμή τα όσα προβλέπει ο “Κλεισθένης 1”. Υπήρξαν “φωνές” που ισχυρίζονταν πως “αντανακλά τη συντηρητική νοοτροπία μιας κεντρικής γραφειοκρατίας» κι ότι «αποτελεί συρραφή διατάξεων… ατάκτως ερριμμένων”.
Κάποιοι άλλοι πρόσθεσαν πως “δεν προωθούνται σημαντικές τομές, δεν προωθείται η αποκέντρωση και η μεταφορά αρμοδιοτήτων από το κεντρικό κράτος προς την αυτοδιοίκηση”.
Το OTAVOICE επισκέφτηκε τον γενικό γραμματέα του Υπουργείου Εσωτερικών & Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Κώστα Πουλάκη στο γραφείο του και τον ρώτησε για τα κυριότερα ζητήματα που απασχολούν τις Περιφέρειες και τους Δήμους σχετικά με τον “Κλεισθένη”.
Κύριε, Πουλάκη, η χώρα έρχεται από μια περίοδο κρίσης και η τοπική Αυτοδιοίκηση καλείται να βαδίσει στα δεδομένα του “Κλεισθένη”. Πώς κρίνετε τη θεσμική αλλαγή στην τοπική αυτοδιοίκηση και ποιες είναι οι καινοτομίες και οι σημαντικότερες αλλαγές του νέου νόμου;
Η κρίση έπληξε τη χώρα μας σε πολλά επίπεδα. Και ο χώρος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεν θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Κι όταν λέω κρίση, δεν αναφέρομαι μόνο στην οικονομική κρίση, την ύφεση και τη μείωση των δημοσίων δαπανών. Αναφέρομαι επίσης στη γενικευμένη κοινωνική κρίση και τη δραστική υποβάθμιση του επιπέδου ζωής πολλών συμπολιτών μας, αλλά και στην πολιτική κρίση, που χαρακτηρίστηκε από την απογοήτευση των πολιτών, την απαξίωση των θεσμών, την άνοδο της ακροδεξιάς και ούτω καθεξής.
Ο «Κλεισθένης Ι», λοιπόν, ο οποίος εντάσσεται στο πλαίσιο της συνολικής στρατηγικής της παρούσας κυβέρνησης για το χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, έρχεται να κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την αναζωογόνηση του θεσμού. Συζητήθηκε πολύ το εκλογικό σύστημα, ωστόσο διαβάζοντας κανείς το νόμο θα εντοπίσει ότι περιέχει ρυθμίσεις για τη συνολική ενίσχυση του λόγου και του ρόλου των τοπικών κοινωνιών και τον εκδημοκρατισμό της λειτουργίας των Ο.Τ.Α., ρυθμίσεις για την ενεργό εμπλοκή των Δήμων και των Περιφερειών στην τοπική ανάπτυξη, σε τομείς αιχμής, για τον εκσυγχρονισμό της οικονομικής λειτουργίας των Ο.Τ.Α. και πολλά άλλα.
Και βέβαια, να μην ξεχνάμε ότι ο «Κλεισθένης Ι» είναι μόνο το πρώτο βήμα της μεταρρυθμιστικής μας προσπάθειας, αφού αυτή τη στιγμή που μιλάμε, ξεκινούν τη δουλειά τους οι Διυπουργικές Επιτροπές, που θα φέρουν μέσα σε τέσσερις μήνες τις προτάσεις τους για το δεύτερο μεγάλο μεταρρυθμιστικό βήμα, τον αναπροσδιορισμό και την εκκαθάριση των αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμων, Περιφερειών, Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και Υπουργείων σε κάθε τομέα δημόσιας πολιτικής. Πρόκειται για μια δουλειά που – σε συνδυασμό με τα έργα που τρέχουμε μέσω ΕΣΠΑ για την προτυποποίηση των εσωτερικών διαδικασιών των Ο.Τ.Α., την ενίσχυση των ψηφιακών λειτουργιών τους, αλλά και την κωδικοποίηση της αυτοδιοικητικής νομοθεσίας – θα αποτελέσει ορόσημο στην προσπάθεια συνολικής αναβάθμισης, πολιτικής και επιχειρησιακής, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη χώρα μας.
Με ποιο γνώμονα έγιναν όλες αυτές οι αλλαγές, που θα ισχύσουν από τις προσεχείς αυτοδιοικητικές εκλογές; Στηρίχτηκαν στον διάλογο με την κοινωνία και την τοπική αυτοδιοίκηση ή προέρχονται από την κεντρική πολιτική εξουσία;
Η σημερινή κυβέρνηση είχε ως κεντρικά διακηρυγμένη προγραμματική θέση την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών στη χώρα, μεταξύ άλλων με την καθιέρωση της απλής αναλογικής, ως εκλογικό σύστημα τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο και αυτή τη δέσμευσή μας εφαρμόσαμε. Ωστόσο, δεν θα έλεγα ότι οι αλλαγές που επέφερε ο «Κλεισθένης Ι», τόσο στο εκλογικό σύστημα όσο και συνολικά, επιβλήθηκαν άνωθεν. Υπενθυμίζω ότι στο Υπουργείο λειτούργησε ειδική επιτροπή για την αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με τη συμμετοχή ειδικών επιστημόνων, έμπειρων στελεχών του Υπουργείου, αλλά και εκπροσώπων των κυριότερων παρατάξεων της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ, καθώς και των εργαζομένων στους Δήμους (ΠΟΕ-ΟΤΑ) και τις Περιφέρειες (ΟΣΥΑΠΕ), η οποία λειτούργησε σε ολομέλεια και σε επιμέρους ομάδες εργασίας επί οκτώ μήνες και παρουσίασε την 1η Μαρτίου του 2017 ένα εκτεταμένο πόρισμα με διαπιστώσεις και προτάσεις. Το πόρισμα αυτό δημοσιοποιήθηκε και έγινε το αντικείμενο εκτεταμένης περαιτέρω διαβούλευσης επί σχεδόν ενάμιση χρόνο. Έγινε λοιπόν πλούσιος δημόσιος διάλογος, τόσο θεσμικά, με τα αλλεπάλληλα συνέδρια της ΚΕΔΕ και τις ΕΝΠΕ, τις συνεδριάσεις των ΠΕΔ και των δημοτικών συμβουλίων, όσο και άτυπα, σε δημόσιες εκδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα,
Πιστεύετε ότι είναι ώριμη η ελληνική κοινωνία και ιδιαίτερα ο χώρος της αυτοδιοίκησης να λειτουργήσουν και να δημιουργηθούν συνθέσεις και συνεργασίες, που το πλαίσιο του Κλεισθένη καθορίζει, ως προαπαιτούμενα για την ομαλή διοίκηση των δήμων;
Είναι πολύ συνηθισμένο να αποδίδουμε στην υποτιθέμενη… ανωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας την άρνηση κάποιων να χάσουν την απόλυτη εξουσία που κατείχαν. Η ελληνική κοινωνία απέδειξε ότι είναι πολύ πιο μπροστά από μία σημαντική μερίδα αυτοδιοικητικών, που καταστροφολογούν εναντίον της απλής αναλογικής. Όχι μόνο γιατί σε όλες τις σχετικές δημοσκοπήσεις υποστηρίζει με συντριπτικά ποσοστά την απλή αναλογική, αλλά γιατί επί έξι πλέον χρόνια αναδεικνύει στη διακυβέρνηση της ίδιας της χώρας κυβερνήσεις συνεργασίας. Δεν μπορώ λοιπόν να φανταστώ – αν κατάφεραν να συνεννοηθούν πολιτικά κόμματα με διαφορετικές ιδεολογικές αφετηρίες – ότι δεν θα μπορέσουν να συνεννοηθούν οι παρατάξεις εντός ενός Δήμου για τη στοιχειώδη, έστω, λειτουργία του Δήμου.
Από εκεί και πέρα, η ευθύνη για τα παραπάνω πέφτει στην εκάστοτε δημοτική αρχή, να πείσει το Δημοτικό Συμβούλιο και την τοπική κοινωνία για την ορθότητα του προγράμματός της. Θεωρώ, λοιπόν, ότι αυτό που μένει να αποδειχθεί είναι η ωριμότητα των αυτοδιοικητικών στελεχών. Είμαι όμως αισιόδοξος, γιατί γνωρίζω από τη μακρόχρονη ενασχόλησή μου με την Τοπική Αυτοδιοίκηση από όλες σχεδόν τις θέσεις, ότι η πλειοψηφία των αποφάσεων και σήμερα λαμβάνεται σχεδόν ομόφωνα και πιστεύω ακράδαντα ότι η μεγάλη πλειοψηφία των αιρετών και των πολιτών θα αγκαλιάσει και θα αξιοποιήσει το νέο θεσμό.
Η αντίδραση των φορέων και των εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης για τον Κλεισθένη ήταν ισχυρή, όπως και η δημόσια δέσμευση της αξιωματικής αντιπολίτευσης οτι θα καταργήσει την απλή αναλογική ως εκλογικό σύστημα. Υπάρχουν φόβοι ότι με το νέο εκλογικό σύστημα, θα υπάρξει αδυναμία διοίκησης στους ΟΤΑ. Πολλοί ανησυχούν για φαινόμενα συναλλαγής και εκβιασμών. Μήπως θα έχουμε δημάρχους και περιφερειάρχες σε καθεστώς ομηρίας; Τι άποψη έχετε για αυτό;
Πρώτον, η αξιωματική αντιπολίτευση εδώ και τρία χρόνια, το μόνο για το οποίο έχει δεσμευτεί – εκτός φυσικά από την εισαγωγή του μοντέλου Πινοσέτ στη χώρα – είναι η κατάργηση κάθε θετικού και προοδευτικού νόμου που πέρασε η σημερινή κυβέρνηση. Ευτυχώς, θα αργήσει πολύ να έρθει στη θέση να κάνει κάτι τέτοιο.
Δεύτερον, θεωρώ ότι οι αντιδράσεις στην απλή αναλογική προήλθαν από μία πολύ συγκεκριμένη μερίδα της «γαλάζιας» ηγεσίας της ΚΕΔΕ και, δευτερευόντως, της ΕΝΠΕ, ορμώμενης από άλλα, μικροκομματικά, κίνητρα. Έχω γυρίσει, όπως σας είπα, όλη την Ελλάδα, μιλάω καθημερινά με πάρα πολλούς αιρετούς, και η εικόνα που έχω είναι πολύ διαφορετική από το κλίμα που επιχειρήθηκε να δημιουργηθεί.
Τέλος, μία επισήμανση ακόμα. Σήμερα, λόγω της θηριώδους πλειοψηφίας του 60% των εδρών που δίνει στον Δήμαρχο και στον Περιφερειάρχη ο νόμος, ακόμα και αν στον πρώτο γύρο έχει πάρει ακόμα και κάτω από 20%, έχουμε το φαινόμενο των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων που είναι όμηροι, για να χρησιμοποιήσω τη φράση σας, του εκάστοτε Δημάρχου ή Περιφερειάρχη, ή – για να το πω με τον δικό μου τρόπο – δεν είναι χώροι διαλόγου, σύνθεσης και κοινών αποφάσεων, αλλά μηχανισμοί νομιμοποίησης των προειλημμένων από τον Δήμαρχο ή τον Περιφερειάρχη αποφάσεων. Δεν βλέπω λοιπόν καμία συναλλαγή και καμία ομηρία στο να υποχρεώσουμε τον Δήμαρχο και τον Περιφερειάρχη να μπει στη βάσανο της δημοκρατικής συζήτησης, να προσπαθήσει να πείσει τις παρατάξεις για την ορθότητα των προτάσεών του, αλλά και να συνθέσει, ενδεχομένως και να τολμήσει να υποχωρήσει, αν αντιληφθεί ότι κάτι δεν έχει τη συναίνεση του συμβουλίου. Αυτό που λέτε ομηρία, εγώ το λέω δημοκρατία και συλλογική λειτουργία.
Δεδομένο του ότι λόγω της οικονομικής κρίσης έχουν μειωθεί δραματικά οι κεντρικοί αυτοτελείς πόροι (ΚΑΠ) και τις ελλείψεις σε προσωπικό λόγω συνταξιοδοτήσεων και μη αναπλήρωσης λόγω έλλειψης προσλήψεων, τα διαχρονικά προβλήματα όπως είναι οι επικαλύψεις αρμοδιοτήτων και η οικονομική αυτοδυναμία των Δήμων και των Περιφερειών διορθώνονται με τον Κλεισθένη;
Σας ανέφερα ήδη ότι ο «Κλεισθένης Ι» αποτελεί το πρώτο μεταρρυθμιστικό βήμα. Το θέμα των αρμοδιοτήτων θα είναι η μεγάλη τομή του επόμενου «Κλεισθένη ΙΙ», σε λίγους μήνες από σήμερα.
Σε ό,τι δε αφορά τη χρηματοδότηση και τη στελέχωση των Ο.Τ.Α., ήδη, ακόμα και μέσα στο καθεστώς των μνημονίων, η σημερινή κυβέρνηση πήρε σειρά πρωτοβουλιών, πρώτον, για να σταματήσει την περαιτέρω μείωση των πόρων και του προσωπικού, δεύτερον, για να παρέμβει στοχευμένα εκεί που το πρόβλημα ήταν εντονότερο και, τρίτον, για να προχωρήσει σταδιακά στην πλήρη αποκατάσταση της οικονομικής και έμψυχης στήριξης των Ο.Τ.Α., ανάλογα και με το ρυθμό συνολικής ανάκαμψης της εθνικής οικονομίας.
Επομένως, όχι μόνο με τον «Κλεισθένη», αλλά με τη συνολική του πολιτική το Υπουργείο Εσωτερικών αποκαθιστά τα προβλήματα αυτά : Να σας θυμίσω, ενδεικτικά, την επαναφορά των δημοτικών αστυνομικών στις θέσεις τους, τον μεγάλο διαγωνισμό για την πρόσληψη περίπου 9.000 υπαλλήλων στις ανταποδοτικές υπηρεσίες των Δήμων που ολοκληρώνεται σε λίγο, το γεγονός ότι επί διακυβέρνησής μας όχι μόνο δεν μειώθηκαν, αλλά έστω οριακά αυξάνονται οι ΚΑΠ για πρώτη φορά από το 2009, τα προγράμματα «ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ Ι» και «ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ ΙΙ», που χρηματοδοτούν κρίσιμες υποδομές των Ο.Τ.Α., και πολλά άλλα που δεν έχει νόημα να απαριθμήσω εδώ.
Μεταξύ άλλων προβλέπονται και τοπικά δημοψηφίσματα. Αυτά θα έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα;
Τα τοπικά και περιφερειακά δημοψηφίσματα, όπως και τα αντίστοιχα εθνικά, προβλέπεται να έχουν είτε αποφασιστικό είτε απλώς συμβουλευτικό χαρακτήρα, ανάλογα με το θέμα στο οποίο αφορούν και ανάλογα με το ως τι προκηρύσσονται από το δημοτικό ή περιφερειακό συμβούλιο. Άλλωστε, υπενθυμίζω ότι για πρώτη φορά προβλέπεται και η διεξαγωγή δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία. Πρόκειται για ακόμα έναν θεσμό που εισήγαγε ο «Κλεισθένης Ι», ο οποίος ενισχύει τη συμμετοχή, δίνει βήμα στις τοπικές κοινωνίες, αλλά δίνει, αν θέλετε, και ένα «όπλο» στις δημοτικές και περιφερειακές αρχές, να κινητοποιούν τους πολίτες για τα μείζονα ζητήματα που αφορούν την περιοχή τους, αναβαθμίζοντας τον ουσιαστικό πολιτικό τους ρόλο. Νομίζω ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να τον αξιοποιήσουν και οι αυτοδιοικητικές αρχές και οι πολίτες.
