Σύμφωνα με το Κέντρο Κοινωνικής Καινοτομίας του INEAD, η Κοινωνική Καινοτομία μπορεί να οριστεί ως η ανακάλυψη και η υιοθεσία νέων μοντέλων και μηχανισμών επιχειρηματικότητας τα οποία βασίζονται σε σύγχρονα δεδομένα των κοινωνικών αναγκών και προσφέρουν βιώσιμη οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική ευημερία.
Γράφει ο Γρηγοράκος Παναγιώτης(*)
Οι ανάγκες κάθε τοπικής κοινωνίας αντανακλούν τα θέλω των πολιτών τους δημιουργώντας πεδία δράσεων για τις Δημοτικές Αρχές, οι οποίες οφείλουν εκτός από το να συντηρούν την καθεστωτική τάξη, να δημιουργούν νέες διεξόδους προσφέροντας καινοτόμες ιδέες και λύσεις στα καθημερινά, κοινωνικά, οικονομικά ή άλλα αδιέξοδα των δημοτών ή πολιτών των Δήμων τους.
Ασφαλώς για να επιτευχθεί αυτό πολλές φορές οι σκέψεις των τοπικών αξιωματούχων, πολιτικών και υπηρεσιακών κάθε δήμου, θα πρέπει να κινηθούν σε λογική «out of the box» ξεπερνώντας τα στενά γραφειοκρατικά όρια του «έτσι γινόταν μέχρι τώρα».
Ο προβληματισμός σε πολλούς πως «πάμε να βάλουμε νέους μπελάδες στο κεφάλι μας» μπορεί εύκολα να καμφθεί αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η προσφορά προς τους κατοίκους των περιοχών που επιχειρούν οι δημοτικές πολιτικές, για αυτούς, είναι πολύ πιο σπουδαία από την αναβλητικότητα και την πιθανή κόπωση των υπηρεσιών που αναλαμβάνουν τέτοιες δράσεις.
-Πόσο εύκολα όμως μπορεί να γίνει ένας Δήμος μία επιχείρηση καινοτομίας;
-Πώς μπορεί να ξεπεράσει γραφειοκρατίες, αγκυλώσεις ή αντιλήψεις που το καθιστούν δυσκίνητο σε κάθε αλλαγή ή υιοθέτηση του νέου;
-Πώς μπορεί να ξεπεραστεί αυτό που φαντάζει δύσκολο, που απειλεί τα λιμνάζοντα ύδατα της νωχελικότητας ή της διαμορφωμένης αντίληψης περί κοινωνικής προσφοράς;
Έύκολα μπορούν να μας το απαντήσουν Δήμοι που μέσα από καινοτόμα προγράμματα έχουν σταθεί δίπλα στα κοινωνικά σύνολα των γεωγραφικών τους ορίων αλλά και εκτός αυτών, με άσκηση πολιτικών και δράσεων σε διάφορα επίπεδα.
Για παράδειγμα ο Δήμος Χαϊδαρίου την περίοδο 2010-2014 με την καινοτόμο δράση «Δημοτικά Πλυντήρια» για υποστήριξη ευπαθών και μοναχικών κατοίκων σε υπηρεσίες καθημερινής υγιεινής, ο Δήμος Καλλιθέας με την δράση «Δίκτυο Κοινωνικής Καινοτομίας» για εξειδικευμένη υποστήριξη των ανέργων του Δήμου και ο Δήμος Αργιθέας με την υιοθέτηση της διαβούλευσης του Έπιχειρησιακού του προγράμματος περιόδου 2019-2023 και της διάχυσής του μέσα από εταιρεία ερευνών κοινής γνώμης, ώστε να καταγραφεί η γνώμη κάθε δημότη του, όπου αυτός κι αν κατοικούσε.
Αλλά και άλλοι Δήμοι με πάνω από εκατό δέκα καινοτόμες δημοτικές πολιτικές, οι οποίες έχουν καταγραφεί από την Πανελλήνια Ένωση Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης -ΚΛΈΙΣΘΈΝΗΣ.
Οι ανωτέρω περιπτώσεις αποτελούν σημαντικές «Καλές Πρακτικές» με υιοθέτηση νέων δράσεων για τα μέχρι τότε δεδομένα των προσφορών των συγκεκριμένων Δήμων προς τους πολίτες τους, ιδίως προς αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη, ως ευπαθείς ομάδες, ή που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση στα κέντρα αποφάσεων.
Προήλθαν δε μέσα από μια σύντομη ή και μακροχρόνια διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, έτσι ώστε να καταγραφούν πρώτα οι ανάγκες ή οι δυσκολίες που παρουσιάζονται, να οριοθετηθεί ο τρόπος άσκησης της δημοτικής πολιτικής και οι δράσεις που πρέπει να υλοποιηθούν, προκειμένου να ξεπεραστούν οι όποιες δυσκολίες.
Οσο και αν στις μέρες μας τα μέσα μαζικής δικτύωσης έχουν εκμηδενίσει τις αποστάσεις, αλλά και τον χρόνο ή τις διαδικασίες διαλόγου, η διαβούλευση όλων των ενδιαφερομένων μερών (stakeholders) και οι τρόποι που αυτή επιτυγχάνεται για τους ελληνικούς Ο.Τ.Α. αποτελεί δράση κοινωνικής καινοτομίας.
Και είναι πολύ σημαντικό η δράση αυτή, η διαβούλευση μεταξύ αρχών και πολιτών, που επειδή ακριβώς σπανίζει θεωρείται καινοτομία, όταν συμβαίνει, να αποτελέσει γρήγορα κάτι το φυσιολογικό και σύνηθες που θα χάνει τον χαρακτήρα του καινοτόμου και θα λαμβάνει ένα τυπικό, ουσιαστικό μα και συνάμα αναμενόμενο οδηγό για κάθε απόφαση.
Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη μας ότι η Κοινωνική Καινοτομία απαιτεί την ανάπτυξη νέων αποτελεσματικών, βιώσιμων και λειτουργικών απαιτήσεων πάνω σε προβλήματα που προκύπτουν ή χρονίζουν, δηλαδή σε υπαρκτά προβλήματα της κοινωνίας, καθίσταται αναγκαίο να ανοιχτούν δίκτυα επικοινωνίας μέσα από διαδικασίες διαβούλευσης ανάμεσα σε όλους τους ενδιαφερόμενους.
Δεν πρέπει να τρομάζει τα υπηρεσιακά και πολιτικά στελέχη των Ο.Τ.Α καθετί που συμβάλλει στην αλλαγή της δράσης ή της ταυτότητας που μέχρι τώρα, οι οργανισμοί στους οποίους υπηρετούν, έχουν υιοθετήσει και προβάλλουν.
Αντίθετα οι ίδιοι, ως φορείς αλλαγής και ανανέωσης, πρέπει να πρωτοστατήσουν σε αυτό και αρκετοί Ο.Τ.Α. το κάνουν, συμβάλλοντας στη δημιουργία μιας νέας επιχειρησιακής κουλτούρας που στόχο έχει μαζί με δράσεις Έταιρικής Κοινωνικής Έυθύνης, να ενισχύσει το brand name του φορέα που υπηρετούν και να συμβάλει στην ευημερία των πολιτών που ωφελούνται από τις υπηρεσίες τους.
Με τον τρόπο αυτό θα καταφέρει κάθε οργανισμός να ενισχύσει το «κοινωνικό του αποτύπωμα» και αυτό θα δημιουργήσει τα εχέγγυα εκείνα, τα οποία με τη σειρά τους θα κατοχυρώσουν τον «κοινωνικό του αντίκτυπο» πείθοντας τους πολίτες ότι λειτουργεί προς όφελός τους με ηθικό και έντιμο τρόπο.
Και αυτό για ορισμένους ελληνικούς ΟΤΑ σίγουρα θα αποτελέσει, αν και ως αυτονόητο δεν θα έπρεπε, ένα πρώτο βήμα προς την κοινωνική καινοτομία.
*Ο Παναγιώτης Γρηγοράκος είναι:
-Διοικητικός Eπιστήμονας, πτυχιούχος Διοίκησης Έπιχειρήσεων με Μεταπτυχιακούς Τίτλους στη Διοίκησης Έπιχειρήσεων (ΜΒΑ) και στην Κοινωνική Καινοτομία και τις Στρατηγικές Ανάπτυξης.
-Γενικός Γραμματέας Δήμου Ασπροπύργου
-Πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Γενικών Γραμματέων Τοπικής Αυτοδιοίκησης -ΚΛΈΙΣΘΈΝΗΣ.