Γράφει η Αργυρώ Χατζηπαναγιώτου, Εκπαιδευτικός με Μ.Α. Λογοτεχνίας του UNED Μαδρίτης
Το Εγώ θα Ζήσω της Στεφανίας Ρουλάκη, εκδ. Πηγή είναι μία Μυθιστορηματική Διήγηση που βασίζεται σε ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου στην Ουκρανία.
Στο βιβλίο περιγράφεται το χρονικό επιβίωσης της κεντρικής ηρωίδας του βιβλίου, της Ντίνα Πρανίτσεβα. Η Ντίνα Πρανίτσεβα είναι υπαρκτό πρόσωπο. Ήταν κάτοικος Κιέβου, εβραϊκής καταγωγής και ουκρανικής υπηκοότητας, σύζυγος Ρώσου αξιωματικού του στρατού, και μητέρα δύο παιδιών.
Η Ντίνα Πρανίτσεβα επέζησε των γερμανικών εκτελέσεων και διώξεων που εξαπέλυσαν οι Ναζί κατά του εβραϊκού πληθυσμού και άλλων πληθυσμιακών ομάδων στην Ουκρανία.
Μετά τη λήξη του πολέμου (1943) στην Ουκρανία, όταν συγκροτήθηκε σε σώμα η Ουκρανική Δικαιοσύνη για να δικάσει τους πρωτεργάτες της ναζιστικής θηριωδίας για εγκλήματα κατά του Ουκρανικού λαού και της ανθρωπότητας, η Ντίνα Πρανίτσεβα κατέθεσε στο Δικαστήριο τον σκληρό και επίπονο αγώνα της για την επιβίωση, περιγράφοντας με πόνο ψυχής τα εγκλήματα και τις θηριωδίες του φασιστικού καθεστώτος των Γερμανών Ναζί και των συνεργατών τους.
Η συγγραφέας Στεφανία Ρουλάκη γνώρισε την Ντίνα Πρανίτσεβα μέσα από ένα ντοκιμαντέρ που είδε κάποτε για τα εγκλήματα των Ναζί κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην τηλεόραση. Την συγκλόνισε η μαρτυρία της στο Ουκρανικό Δικαστήριο, η μάχη που έδωσε για την επιβίωσή της αλλά και ο τρόπος με τον οποίο σώθηκε από τις μαζικές εκτελέσεις που έγιναν στο Μπάμπι Γιαρ (Το Φαράγγι της Γιαγιάς). Έτσι αποφάσισε να γράψει το μυθιστόρημα ΕΓΩ ΘΑ ΖΗΣΩ
Η αφήγηση είναι σε Α’ πρόσωπο. Η συγγραφέας μέσα από την δραματική διήγηση της ηρωίδας περιγράφει αναλυτικά, με ρεαλισμό και ζωντάνια τις απρόβλεπτες περιπέτειες της. Τον αγώνα της να παραμείνει ζωντανή.
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι ρέουσα, εναργής και πολλές φορές σκληρή όταν, η ηρωίδα μέσα από τον εσωτερικό της μονόλογο, περιγράφει τις φρικαλεότητες που αναγκάστηκε να ζήσει.
Η αφήγηση είναι μία γροθιά στο στομάχι του αναγνώστη ο οποίος βιώνει μαζί με την ηρωίδα τις δυσκολίες που συναντά στο δρόμο της και αγωνιά για την τύχη της αν και είναι εκ των προτέρων γνωστή η σωτηρία της.
Ο χώρος στον οποίο κινείται η ηρωίδα είναι το Κίεβο, τα περίχωρά του και η ουκρανική περιφέρεια. Το Φαράγγι του Μπάμπι Γιαρ είναι ο χώρος καταλύτης που συνταράσσει συθέμελα τη ζωή της Ντίνα Πρανίτσεβα. Στο χώρο αυτό σύμφωνα με εκτιμήσεις εκτελέστηκαν γύρω στις 35 χιλιάδες άνθρωποι στην πλειονότητά τους εβραϊκής καταγωγής. Εκεί η Ντίνα χάνει τους γονείς της. Εκείνη, όμως, κάτω από συγκυρίες που λειτουργούν προστατευτικά, κατορθώνει να σώσει τη ζωή της. Στη συνέχεια αρχίζει η περιπλάνησή της στην ουκρανική περιφέρεια και η τιτάνια προσπάθειά της να κρατηθεί ζωντανή.
Ο χρόνος της πλοκής είναι γραμμικός. Η περιπέτεια αρχίζει τον Αύγουστο του 1939 με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και η σωτηρία έρχεται με την απελευθέρωση του Κιέβου τον Δεκέμβριο του 1943. Η Ντίνα Πρανίτσεβα καταφέρνει να σταθεί στα πόδια της και ξεκινά ένα νέο αγώνα για τη δημιουργία ενός μνημείου, ως φόρο τιμής στους εκτελεσθέντες στο Φαράγγι του Μπάμπι Γιαρ.
Το βιβλίο εκτός από τον Πρόλογο αποτελείται από 24 κεφάλαια στα οποία αναφέρονται ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και περιγράφεται αδρά η αγωνιώδης προσπάθεια της Ντίνα Πρανίτσεβα να ξεφύγει από τους διώκτες της. Ένα οδοιπορικό τρόμου, διώξεων, κακουχιών, πόνου και θανάτου από το οποίο χάρη στη δύναμη της θέλησης και συγκυριών ευνοϊκών κατάφερε να φθάσει στο τέρμα του ζωντανή.
Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩΝ ΠΑΝΤΩΝ
ΤΑ 3 ΧΤΥΠΗΜΑΤΑ
Η Ντίνα Πρανίτσεβα σε διάστημα 2 χρόνων δέχεται 3 απανωτά χτυπήματα τα οποία διαλύουν την οικογενειακή της ευτυχία. Τα χτυπήματα αυτά συνδέονται με 3 ιστορικά γεγονότα που φέρνουν τα πάνω κάτω στη ζωή της.
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΧΤΥΠΗΜΑ
Το πρώτο χτύπημα στη ήρεμη και ευτυχισμένη ζωή της ηρωίδας έρχεται με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η αφήγηση στο βιβλίο ξεκινά στο Κίεβο, 29 Αυγούστου του 1939. Η Ντίνα και ο Βίκτωρ ο σύζυγό της παρακολουθούν στον κινηματογράφο την ταινία: «Η επίσκεψη του Β. Μ. Μολότοφ στο Βερολίνο». Τη στιγμή εκείνη ούτε καν υποψιάζονται αυτό που θα συμβεί τις επόμενες μέρες. Τότε ακόμα η Σοβιετική Ένωση στην οποία ανήκε και η Ουκρανία διατηρούσε φιλικές σχέσεις με την χιτλερική Γερμανία.
Στις 23 Αυγούστου 1939 στη Μόσχα υπεγράφη μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Γερμανίας η Γερμανοσοβιετική Συνθήκη, δηλαδή το Γερμανοσοβιετικό Σύμφωνο μη επίθεσης ή Σύμφωνο Ρίμπεντροπ- Μολότοφ. Σύμφωνα με αυτή τη Συνθήκη οι δύο χώρες είχαν την υποχρέωση η μία να μην επιτεθεί στην άλλη και σε περίπτωση εμπλοκής της μίας σε πόλεμο ή άλλη να παραμείνει ουδέτερη.
Μία εβδομάδα μετά την υπογραφή του Γερμανοσοβιετικού Συμφώνου η Γερμανία εισβάλλει στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 και έτσι έχουμε την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
17 μέρες μετά και στο πλαίσιο της Συνθήκης ακολουθεί η σοβιετική εισβολή στην Πολωνία στις 6 Οκτωβρίου του 1939.
Οι ευτυχισμένες οικογενειακές στιγμές της Ντίνας διακόπτονται από την εισβολή των δύο εταίρων στην Πολωνία. Ο Βίκτωρ, ο σύζυγός της, πηγαίνει στον πόλεμο. Η ζωή της αναστατώνεται, αλλά τα καταφέρνει.
ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΤΥΠΗΜΑ (Η Ουκρανία υπό γερμανική κατοχή)
Το δεύτερο χτύπημα έρχεται με την εισβολή των Γερμανών στο Κίεβο.
Στις 22 Ιουνίου του 1941 ο Χίτλερ παραβιάζει τη Συνθήκη και επιτίθεται στη Σοβιετική Ένωση, σύμφωνα με το σχέδιο με την ονομασία Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα που ξεκινά μετά τη Μάχη της Κρήτης (1 Ιουνίου 1941. Το Σχέδιο Μπαρμπαρόσα στην Α’ φάση προέβλεπε μεταξύ άλλων πόλεων και την κατάκτηση του Κιέβου, γιατί έτσι το Γ’ Ράιχ θα αποκτούσε πλεονέκτημα, λόγω, των πρώτων υλών που θα του παρείχε και των σιτοβολώνων που διέθετε η Ουκρανία.
Στις 17 Σεπτεμβρίου 1941 οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Κίεβο. Οι περιπέτειες και οι διώξεις για την Ντίνα, λόγω της εβραϊκής καταγωγής της, μόλις τώρα αρχίζουν.
Η ζωή όλων αλλάζει άρδην. Αρχίζει να πνέει ένας αέρας ανελευθερίας. Η προπαγάνδα των εφημερίδων καλά κρατεί. Η Ντίνα αισθάνεται ότι οι κατακτητές απεχθάνονται τους Ουκρανούς και δεν διστάζουν να το δείξουν με τις πράξεις διαχωρισμού. Σε κάποιο σημείο της αφήγησής της λέει:
«Το πρόσωπό τους δείχνει απέχθεια προς τους ντόπιους και σαφώς δεν θέλουν συναναστροφές με Ουκρανούς. Στα μαγαζιά και στα εστιατόρια εμφανίζονται πινακίδες με μεγάλα έντονα γράμματα: «ΟΥΚΡΑΝΟΙ ΔΕΝ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΔΕΚΤΟΙ, ΜΟΝΟ ΓΕΡΜΑΝΟΙ».
ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΧΤΥΠΗΜΑ
Η ζωή μέρα με την ημέρα αλλάζει συνεχώς προς το χειρότερο. Το τρίτο χτύπημα είναι απανωτό.
Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1941 ένα διάταγμα «τυπωμένο σε φτηνό γκρι χαρτί» θα την στείλει στην κόλαση του Μπαμπι Γιαρ. Το Διάταγμα προβλέπει την υποτιθέμενη μετεγκατάσταση του εβραϊκού πληθυσμού.
Η ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ
Στο σημείο αυτό αξίζει να ανοίξουμε μία παρένθεση για να αναφερθούμε σε ένα σχέδιο των Ναζί, το επονομαζόμενο: ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ, για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε το μένος του Γ’ Ράιχ κατά του εβραϊκού πληθυσμού.
ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ, λοιπόν, λέγεται το σχέδιο των Γερμανών το οποίο κατέστρωσαν για την συστηματική εξόντωση των Εβραίων τόσο στη Γερμανική επικράτεια όσο και στις περιοχές που κατακτούσαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο σχεδιασμός αυτός είχε ως αποτέλεσμα το επονομαζόμενο ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ.
Η βάση του σχεδίου αυτού ήταν οι φυλετικές πεποιθήσεις των Ναζί, οι οποίες είχαν εκφραστεί στην Ιδρυτική Διακήρυξη του Κόμματος. Οι μη Άρειοι αποτελούσαν απειλή για την «καθαρότητα του γερμανικού λαού». Μεγάλη απειλή θεωρούσαν ότι ήταν οι Εβραίοι, όχι μόνο για την φυλετική καθαρότητα, αλλά τους θεωρούσαν υπεύθυνους και για την καταβαράθρωση της Γερμανικής οικονομίας.
Αρχικά ενθάρρυναν την μετανάστευση. Από το 1933 αρχίζουν οι διώξεις τα λεγόμενα πογκρόμ το μποϋκοτάζ των εβραϊκών επιχειρήσεων ο αποκλεισμός από δημόσιες θέσεις οι μεροληπτικές νομοθετικές ρυθμίσεις
Αποκορύφωμα των διώξεων ήταν η ΝΥΧΤΑ ΤΩΝ ΚΡΥΣΤΑΛΛΩΝ σε Γερμανία και Αυστρία, 9-10 Νοεμβρίου του 1938. Έχουμε την απαρχή του ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ με την έναρξη βιαιοπραγιών σε Συναγωγές και καταστήματα. 30 χιλιάδες άρρενες εστάλησαν στο Νταχάου και σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στη συνέχεια ο Χίτλερ εξουσιοδοτεί τον Χίμλερ και τον Γκέρινγκ να πάρουν ακόμα πιο δραστικά μέτρα για την εξολόθρευση των Εβραίων.
Συνοπτικά η ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ είχε τους παρακάτω άξονες:
Μεταφορά των Εβραίων σε στρατόπεδα συγκέντρωσης
Άμεση θανάτωση των ατόμων που είναι ανίκανα προς εργασία: Ασθενών, παιδιών, υπέργηρων
Διαχωρισμός των ικανών κατά φύλο.
Θανάτωσή τους μέσω υποσιτισμού και κακουχιών, σκληρής καταναγκαστικής εργασίας
Με το πέρασμα του χρόνου θα εξόντωνα και του εναπομείναντες.
ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ
Η υλοποίηση του σχεδίου ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ γίνεται με
Μαζικούς θανάτους και τη χρήση: Θαλάμων αερίων
Γίνεται επιστράτευση εξειδικευμένων «επιστημόνων» και η διάθεση της τεχνογνωσίας που κατείχε το Γ’ Ράιχ με σκοπό την διενέργεια ιατρικών πειραμάτων, εγχειρήσεων χωρίς αναισθητικό και άλλων ιατρικών πράξεων. Απτό παράδειγμα είναι ο Μένγκελε που ήταν γιατρός στο Άουσβιτς(1943). Ο Μένγκελε έκανε πειράματα με διδύμους, παιδιά αθιγγανικής καταγωγής, καθώς και νεκροψίες. Τα θύματά του τα εξόντωνε με ενέσεις φαινόλης. Όλες αυτές οι ιατρικές πράξεις μαζί με τους φόνους ήταν τμήμα των μελετών που έκανε για τη συγγραφή εργασίας που όμως έμεινε ημιτελής.
Επειδή υπήρχε υπερπαραγωγή νεκρών η υλοποίηση της ΤΕΛΙΚΗΣ ΛΥΣΗΣ καθυστερούσε. Τότε οι Γερμανοί Επιστήμονες αποφάσισαν ότι ένας κλίβανος που θα λειτουργούσε με το λίπος των θανόντων θα τους έλυνε το πρόβλημα. Έτσι προωθήθηκε το σχέδιο της απανθράκωσης στα κρεματόρια. Αλλά επειδή δεν είχαν όλα τα στρατόπεδα κλιβάνους έκαιγαν τα πτώματα σε ανοιχτά ορύγματα.
ΜΠΑΜΠΙ ΓΙΑΡ
Οι φρικαλεότητες που έλαβαν χώρα στο Μπάμπι Γιαρ ήταν στο πλαίσιο του Σχεδίου ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ
Η Ντίνα, λοιπόν, μαζί με τους γονείς της οδηγείται στο Μπαμπι Γιαρ. Μέχρι να φτάσουν στην περιοχή δεν έχουν καταλάβει το κακό που τους παραμονεύει. Νομίζουν ότι θα τους μεταφέρουν κάπου αλλού. Η Ντίνα συνοδεύει τους γονείς και νομίζει ότι θα επιστρέψει στο Κίεβο. Στην αιματοχυσία που θα ακολουθήσει η Ντίνα χάνει τους γονείς της.
ΔΙΑΣΩΣΗ- ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ
Η Ντίνα καταφέρνει να σώσει τη ζωή της, αλλά συγχρόνως χάνει τα πάντα. Η προσπάθεια επιβίωσης της ηρωίδας, κάτω από τραγικές συνθήκες, ξεκινά. Υφίσταται τα πάνδεινα: πείνα, εξαθλίωση, φυλάκιση, ξυλοκόπημα. Δεν χάνει όμως το θάρρος της. Υπόσχεται στον εαυτό της ότι από αυτή την περιπέτεια θα βγει νικήτρια με τη σκέψη της πάντα στα δύο της παιδιά και τον σύζυγό της.
Η δύναμη της θέλησής της είναι μεγάλη. Πολλές φορές φτάνει ένα βήμα πριν το θάνατο, αλλά οι συγκυρίες της επιτρέπουν να επιζήσει. Και πολλές φορές αναρωτιέται για το πώς καταφέρνει να αντέξει τη φρίκη που βιώνει τόσο ή ίδια όσο και οι άνθρωποι γύρω της.
Η λύτρωση έρχεται τον Δεκέμβριο του 1943 και η δικαίωση λίγο αργότερα με τη Δίκη για τις θηριωδίες και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας των Ναζί.
Σημείωση: Το βιβλίο: Εγώ θα ζήσω, της Στεφανίας Ρουλάκη, Εκδ. Πηγή, παρουσιάστηκε στο Κέντρο Λόγου και Τέχνης Δήμου Αγίας Βαρβάρας στις 21 Ιουλίου 2021
